زیره گیاهی است دوساله که ارتفاع آن به 30 تا 80 سانتیمتر می رسد، ریشه اش راست و دوکی شکل و گوشت دار و ساقه اش بی کرک و شفاف می باشد و برگ هایش به رنگ سبز و در قسمت فوقانی ساقه دارای دمبرگ کوتاهی است که انتهای آن به صورت غلافی شاقه را فرا می گیرد، گل آذین آن چتر مرکب و گل هایش کوچک و سفید رنگ می باشد و میوه اش بیضی شکل به رنگ قهوه ای تیره یا مایل به زرد و شفاف می باشد.
زیره سوغاتی کرمان می باشد و در کتب قدیم به آن (کمون) گفته می شود. زادگاه اولیه آن کرمان است که نوع سیاه آن در آنجا پرورش پیدا کرده است. بیشتر در سواحل رودخانه ها می روید و زراعت آن به آب زیادی احتیاج ندارد.
دارای رنگ های مختلفی از جمله سیاه، سبز، سفید، زرد، قهوه ای و خاکستری است. بذر آن به دو شکل بیضی و دراز است. به طور کلی انواع زیره دارای یک اسانس روغنی فرار است که ترکیبی از چند ماده دارویی و موثر مانند تانن، رزین، صمع، نوعی الکل و کمی ترکیبات نیتروژن است.
خواص زیره سیاه:
زیره سیاه همان زیره کرمان است. گیاهی دو ساله با ساقه ای توخالی و برگ های سبز و نواری شکل که میوه ای بیضی شکل به طول نیم سانتی متر با رنگ قهوه ای سیر مایل به سیاه دارد.
– زیره سیاه مقوی معده و بادشکن است.
– برای افزایش شیر و منظم کردن قاعدگی بسیار اثر بخش دیده شده، چنان که در قطره شیرافزا هم که دارویی گیاهی برای بیشتر شدن شیر زنان تازه زایمان کرده است از آن استفاده می شود.
– برای رفع التهاب پوست مفید است.
– خوردن این میوه با افزایش میزان عرق بوی بد بدن را نیز از بین می برد.
میزان مصرف زیره سیاه تا 20 گرم توصیه شده است. زیره سیاه را در ادویه ها و چاشنی های مختلفی می توان یافت اما استفاده از دانه های هلالی شکل زیبایش هم در غذا می تواند برای معده مان مفید باشد. همچنین می توانیم در غذاهایی مانند آبگوشت و مرغ، میوه زیره سیاه را به صورت آسیاب نشده استفاده کنیم، چرا که آسیاب کردن زیره از فوایدش می کاهد. همچنین جویدن زیره بعد از غذا باعث از بین رفتن بوی بد دهان می شود.
خواص زیره سبز:
زیره سبز هم در ایران در مناطقی از جمله خراسان و تبریز می روید. گیاهی یک ساله است که بیشتر از میوه اش که شکلی هلالی و رنگی سبز یا خاکستری دارد استفاده می شود. زیره سبز در آلمان با نان و در هلند با پنیر مخلوط می شود و مزه ای گرم دارد.
– زیره سبز هم خواصی مانند زیره سیاه دارد. از دیگر ویژگی های زیره سبز می توان به این موارد اشاره کرد:
– قرقره دم کرده زیره سبز برای تسکین درد دندان پر کاربرد است.
– زیره سبز برای معده مفید، ضد نفخ و بادشکن است.
– همچنین از این میوه برای افزایش ادرار استفاده می شود.
– دم کرده زیره سبز را برای جلوگیری از خونریزی بینی یا چشم استفاده می کنند.
– میزان مصرف زیره سبز باید حدود یک دهم زیره سیاه باشد.
خواص زیره کوهی:
محل رویش زیره کوهی در ایران نیست. میوه اش شکل و شمایلی مانند بقیه انواع زیره ولی بزرگتر و به رنگ زرد مایل به قهوه ای دارد و بویی شبیه به گلپر می دهد.
مانند انواع دیگر زیره بسیار گرم، ضد نفخ و مقوی معده است و به هضم غذا کمک می کند.
– برای کبد بسیار مفید می باشد و در دفع سموم و گزش حیوانات سمی کمک می کند.
– همچنین کمپرس جوشانده ریشه زیره کوهی برای تسکین درد بسیار مفید می باشد.
میزان مصرف زیره کوهی 20 گرم است و باز هم افراد گرم مزاج باید کمتر و همراه با سرکه مصرفش کنند.
به طور کلی زیره برای جلوگیری از باروری مفید است به همین علت است که مصرف زیاد و مداومش به آقایان توصیه نمی شود، چرا که تولید اسپرم را کاهش می دهد. اما برای بدن زنان مفید است، چرا که از افتادگی رحم و تخمدان و عفونت این اعضا جلوگیری می کند و از درد قاعدگی می کاهد. برای همین دلایل است که به خصوص استفاده از عرق زیره برای لاغری، زیاد به آقایان توصیه نمی شود. اما برای استفاده از عرق زیره برای لاغری باید روزی سه بار نصف استکان عرق زیره مرغوب را در آب حل کرد و میل نمود.
– همچنین خوردن زیره به درمان بیماری هایی از جمله بواسیر، نقرس، چربی خون کمک می کند و در کاهش ویار بارداری تاثیر کذار است اما به علت سقط آور بودن زیره، در دوران بارداری باید با احتیاط مصرف گردد.